THIS IS YOUR CAPTAIN SPEAKING
GESCHIEDENISLES OP HET WATER
Omdat de Biesbosch dit jaar zeshonderd jaar bestaat, heeft captain Olivier Schouffoer vandaag een bijzondere Biesbosch Mini Cruise gepland. We stappen aan boord en varen terug in de tijd voor een geschiedenisles over de Biesbosch.
Op de Mellow Yellow, een 45 jaar oude Leisure 23 met een Honda 10 pk buitenboordmotor varen we de haven uit en zetten op de Amer koers naar Lage Zwaluwe. De captain begint gelijk te vertellen: “De Amer is een uitloop van de Maas. In de dertiende eeuw was het idee ontstaan om het gebied aan de noordoever tussen Maasdam en Heusden in te dammen en een ringdijk aan te leggen. Vijf landheren smeedden het plan: het begin van de Grote Waard. In deze vruchtbare delta tussen Geertruidenberg en Dordrecht ontstonden veel kleine dorpen, hoeven en nederzettingen. Het werd een agrarisch gebied met veeteelt en landbouw. De dijken werden eerst goed onderhouden, maar door de Hoekse en Kabeljouwse twisten werd er steeds minder geld aan de dijken besteed. De rekening voor die verwaarlozing werd gepresenteerd in een novembernacht in 1421, toen de Grote Waard werd getroffen door een zware Zuidwesterstorm. De rivieren die door het landschap stroomden, stonden in deze tijd nog in open verbinding met de zee. Het was springtij en de rivieren begonnen te kolken. Een tsunami van water zorgde ervoor dat de dijken braken en vele dorpen en boerderijen werden in één klap weggevaagd. De velden en landbouwgrond stroomden over. De gehele veestapel verdronk en duizenden mensen kwamen om in het kolkende water van deze Sint-Elisabethsvloed.”
De komst van de vissers
Op deze rustige dag in mei is het nauwelijks voor te stellen hoe het er die nacht aan toe moet zijn gegaan. We leggen aan bij een van de mooiste strandjes van de Biesbosch aan het Gat van de Visschen. Lunchtijd. De captain duikt de kombuis in en enkele minuten later presenteert hij een heerlijk currysoepje en een schaal luxe belegde broodjes. Een koel glaasje pinot gris maakt de lunch compleet. Tijd voor het vervolg van de geschiedenisles: “Twee jaar na de Elisabethsvloed raasde er nog een storm over het gebied,” vervolgt Olivier zijn verhaal, terwijl we dieper de Biesbosch in varen. Langs rietkragen en op de oevers staan vele knotwilgen. “De overgebleven mensen vluchtten met alles wat ze konden dragen naar veiliger oorden en verlieten huis en haard. Er brak een nieuw tijdperk aan voor de Grote Waard. Mensen waren alles kwijt en herstelwerkzaamheden aan de dijken kwamen niet op gang, doordat de krachten van de natuur steeds weer toesloegen. In de jaren die volgden, moesten de achterblijvers een andere bron van inkomsten zoeken. Op de zilte, moerasachtige grond viel jarenlang niets te verbouwen. Er ontstond een grote binnenzee met een getijdeverschil van twee meter en een grote diversiteit aan vissen en watervogels. Vissers trokken erop uit om paling, zalm, elft en steur te vangen en te verkopen. Zo ontstond er een nieuwe handel rond dit visrijke gebied dat in 1564 verdeeld werd tussen de prins van Oranje en de graaf van Holland. Zij verpachtten de wateren aan de vissers en ook de kooikers kwamen in opmars. De tientallen eendenkooien boden handel in eenden en watervogels.”
Gevecht tegen het water
"En zo werd de Grote Waard de Verdronken Waard. Aan de oevers groeiden biezen en riet, waarin ook een bloeiende handel werd gestart. De biezen werden gebruikt om zittingen van stoelen te bekleden en van het riet werden manden en korven gemaakt. Bovendien werd het gebruikt om daken te bedekken. Door nieuwe dijken en dammen aan te leggen hoopte het slib van de rivieren zich op en er ontstonden eilandjes. Deze eilandjes waren uitermate geschikt om knotwilgstekken op te zetten en de takken van de wilgen (grienden) werden gebruikt om matten van te maken om de dijken te verstevigen.” Een geteisterd gebied dus, die Biesbosch. Maar ook een mooie geschiedenis van de veerkracht van de mens. We varen door het Gat van de Slek naar het Gat van de Kerksloot, om zo weer op de Amer uit te komen. We zetten nog even de zeilen op en genieten van de zonsondergang, terwijl Olivier ons terughaalt naar het heden. "Vandaag de dag worden de uiterwaarden in het gebied gebruikt als overloop van de Maas en Rijn. Bij hevige regenval stromen de rivieren over en overstroomt het gebied." Een eeuwig gevecht tegen de natuur en de kracht van het water; een gevecht dat we waarschijnlijk nooit zullen winnen.
